ความหมายของภาวะขาดสารอาหาร

        ภาวะขาดสารอาหาร (Malnutrition) คือ ภาวะที่ร่างกายได้รับพลังงานหรือสารอาหารหลักต่าง ๆ ไม่เพียงพอ ส่งผลต่อการทำงานของร่างกาย การสร้างภูมิคุ้มกัน การฟื้นตัวจากการเจ็บป่วย รวมถึงคุณภาพชีวิตโดยรวม โดยเฉพาะในผู้สูงอายุจะยิ่งเสี่ยงมากขึ้น เพราะระบบต่าง ๆ ของร่างกายเริ่มเสื่อมถอย

สาเหตุหลักของภาวะขาดสารอาหารในผู้สูงอายุ

1. การเปลี่ยนแปลงของร่างกายตามวัย

   • การรับรู้รสและกลิ่นลดลง

   • การย่อยและดูดซึมอาหารแย่ลง

   • ฟันหลุด เหงือกอักเสบ ทำให้เคี้ยวอาหารลำบาก

2. ปัญหาทางจิตใจและสังคม

   • อาการซึมเศร้า วิตกกังวล

   • การอยู่อย่างโดดเดี่ยว ขาดคนดูแล

   • ขาดแรงจูงใจในการรับประทานอาหาร

3. โรคประจำตัว

   • เบาหวาน โรคไต หัวใจ ความดันสูง ฯลฯ

   • โรคเหล่านี้บางครั้งจำกัดอาหารบางชนิด ทำให้ขาดสารอาหาร

4. ผลข้างเคียงจากการใช้ยา

   • ยาบางชนิดลดความอยากอาหาร

   • ทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ ท้องเสีย หรือท้องผูก

5. ข้อจำกัดทางเศรษฐกิจ

   • มีรายได้น้อย เข้าถึงอาหารคุณภาพต่ำ

   • ไม่สามารถซื้ออาหารสดหรืออาหารเสริมที่จำเป็นได้

ผลกระทบจากภาวะขาดสารอาหาร

• น้ำหนักลดอย่างรวดเร็วโดยไม่ตั้งใจ

• อ่อนเพลีย ไม่มีแรง เคลื่อนไหวลำบาก

• ภูมิคุ้มกันอ่อนแอ ติดเชื้อบ่อย

• สมาธิสั้น หลงลืม ซึมเศร้า

• กล้ามเนื้อลีบ แผลหายช้า

• เสี่ยงล้ม กระดูกหัก และการนอนติดเตียง

วิธีป้องกันและดูแลผู้สูงอายุจากภาวะขาดสารอาหาร

       รับประทานอาหารครบ 5 หมู่

• เน้นอาหารอ่อน เคี้ยวง่าย ย่อยง่าย

• เพิ่มโปรตีนจากไข่ ปลา เต้าหู้ เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน

• เติมวิตามินจากผัก ผลไม้หลากสี
  จัดอาหารให้สวยงาม น่ารับประทาน

• ใช้สีสัน กลิ่น และรสชาติเข้าช่วยกระตุ้นความอยากอาหาร
  รับประทานอาหารให้เพียงพอในแต่ละวัน

• อาจแบ่งเป็น 5-6 มื้อเล็ก ๆ แทน 3 มื้อใหญ่
  ให้ความใส่ใจด้านสุขภาพช่องปาก

• หมั่นตรวจฟัน ใส่ฟันปลอมพอดี เคี้ยวได้ดี
  มีสังคมร่วมรับประทานอาหาร

• ลดความเหงา เพิ่มความสุข และส่งเสริมการกินมากขึ้น
  ติดตามและประเมินภาวะโภชนาการอย่างสม่ำเสมอ

• ชั่งน้ำหนัก วัดรอบแขน สังเกตความเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย

• ปรึกษาแพทย์หรือนักโภชนาการเมื่อมีความผิดปกติ

ตัวอย่างเมนูอาหารเสริมพลังงานสำหรับผู้สูงอายุ

• ข้าวต้มปลาย่าง + ไข่ตุ๋น + กล้วยหอมสุก

• โจ๊กหมูบด + น้ำเต้าหู้ไม่หวาน

• ขนมปังโฮลวีต + อะโวคาโด + ไข่ลวก

• ซุปฟักทอง + ข้าวกล้องนิ่ม

        ผู้สูงอายุมีความเสี่ยงต่อภาวะขาดสารอาหารมากกว่าช่วงวัยอื่น หากไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม อาจส่งผลเสียรุนแรงต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิต การดูแลเรื่องอาหารอย่างใส่ใจ พร้อมส่งเสริมสภาพจิตใจและสังคมที่ดี จะช่วยให้ผู้สูงอายุมีชีวิตที่ยืนยาว แข็งแรง และมีความสุข